Vooruit met het onderwijs

Houdt het dan nooit op dat gezift en gefoeter naar elkaar in het onderwijs. Het lijkt wel op een klas Calimero’s: “iedereen is groot en ik ben klein” en iedere beweging is “niet eerlijk”. In de tussentijd lijkt het onderwijs stil te staan. Diegene die het onderwijs in zouden willen, bedenken zich inmiddels wel twee keer en wij praten elkaar steeds verder de put in.
Kortom de hoogste tijd om het eens van een andere kant te bekijken. De kant van de mogelijkheden en de opbouw. De kant waarbij onze dromen over het onderwijs weer centraal staan. Er zijn de afgelopen jaren een aantal initiatieven gestart die met succes fundamentele wijzigingen in het onderwijs hebben doorgevoerd. Inspirerend om te lezen. Het laat tevens het verschil in benadering zien hoe je om kan gaan met de uitdagingen die het onderwijs kent.
De initiatieven zijn te vinden op de volgende websites:
www.onderwijsonderneemt.nl
www.siriusprogramma.nl

De huidige tendens

In de discussie en op feesten en partijen hebben wij het met name over de regels en procedures binnen het onderwijs. Op de vraag aan een leerkracht/docent hoe het op het werk is, krijg ik steevast het antwoord dat hij meer tijd kwijt is aan evaluaties schrijven en vergaderen dan aan het voorbereiden van zijn lessen. Het onderwijs staat bij het kabinet hoog op de agenda. Helaas gaat dit dan met name over het ontwikkelen van nog meer regels en procedures. Vraag ik aan iemand in het hoger onderwijs hoe het op het werk is, dan krijg ik regelmatig het antwoord dat de directie niet funtioneert en het team niet samenwerkt. Er wordt schijnbaar veel vergadert en er komt weinig uit. Natuurlijk is het genuanceerder. Dat blijkt alleen al uit genoemde websites. Toch is de tendens dat wij praten over het onderwijs alsof het een machine is. Een ding waarbij je de gebruiksaanwezing (lees: regels en procedures) even aanpast om het harder en beter te laten draaien. Het tegendeel is natuurlijk waar. Het is dan ook noodzakelijk het tij te keren en het onderwijs te beschouwen zoals het werkelijk is: een organisatie die wordt gevormd door mensen van vlees en bloed. Het onderwijs zijn wij.

Het verschil tussen een machine en de mens is dat de mens een ziel heeft. Wij worden gedreven door inspiratie en visie. Door in de discussie de regels en procedures centraal te blijven stellen, verliezen wij onze inspiratie. Deze inspiratie is de basis om de uitdagingen in het onderwijs aan te pakken. Wat is het bestaansrecht van onderwijs, waar willen wij dat het toe leidt? Wat wil ik met mijn onderwijs met deze klas bereiken, wat is het bestaansrecht van onze faculteit en wat kunnen wij doen om deze te behouden?
Regels en procedures zijn slechts dienend aan de visie bij het onderwijs. Het feit dat deze als frustrerend worden ervaren geeft aan dat de visie en zingeving bij de regels en procedures wordt gemist, onbekend is of niet wordt erkend.
Op alle niveaus binnen het onderwijs (overheid, universiteiten, beroepsonderwijs, middelbaar- en lager onderwijs) wordt er (te) weinig aandacht gegeven aan het formuleren en met name het uitdragen en organiseren van visie en doelstellingen. Dit is een groot gemis. Het onderwijs is namelijk geen machine, maar wordt gevormd door ons mensen. Wij komen in beweging als het ons inspireert en wij de zingeving zien van zaken. Een toekomstvisie inspireert en spreekt aan. Indien deze bij iedereen duidelijk is en aansluit, ontstaat een gemeenschappelijke zienswijze over wat de mogelijkheden zijn en hoe deze bereikt kunnen worden. Het is de basis voor iedere vergadering en voorkomt eindeloos praten over andere richtingloze zaken. De toekomstvisie geeft richting waaraan de gebruiker nut en noodzaak van regels en procedures kan aflezen. Het voorkomt dat wij het uitvoeren van regels en procedures als een doel op zich zien en daarmee richtingloos voortdobberen. Een dialoog hierover is dus pure noodzaak om het geloof en de passie in het onderwijs te behouden.

Vertrouwen

Refererend aan de allereerste alinea onderscheidt Calimero zich door zijn rotsvaste vertrouwen in de eenheid van de wereld en zijn oprechte streven om vanuit die eenheid de ander te helpen het goed te hebben. Het onderwijs in Nederland is het resultaat van de inspanning van een aantal partijen, o.a.centrale overheid, onderwijsinstelling, ouders en studenten. Het vertrouwen en de eenheid tussen deze partijen is essentieel om tot een goed resultaat te komen. Helaas is dat in het onderwijs geen vanzelfsprekendheid meer. De partijen staan tegenover elkaar in plaats van naast elkaar. Er is geen eenheid meer waardoor wij ook niet meer bereid zijn om in gesprek te gaan en elkaar te helpen.
Vertrouwen is tweerichtingsverkeer en een keuze. Betrokkenen kunnen kiezen weer bereid te zijn meer vertrouwen in elkaar te hebben. Dit opent de deur voor het opstarten van de dialoog. Deze gaat over de toekomstvisie in het onderwijs en wat het onderwijs van ons nodig heeft om hieraan invulling te kunnen geven en de toekomst op positieve wijze het hoofd te bieden.

Het geluk in het onderwijs

Mijn geloof in een onderwijs wereld waar iedereen zijn geluk vindt, waar student, docent, raden van bestuur en overheid hand in hand werken, werd sterker bij het lezen van eerder genoemde websites. Deze initiatieven zijn gebaseerd op een toekomstvisie die alle betrokken partijen met elkaar delen. Zij hebben gekozen vertrouwen te willen hebben in elkaar, en zich daarmee bereid getoond de dialoog aan te gaan. Zij hebben zichzelf daarmee in staat gesteld om, ondanks dat regels en procedures centraal zijn opgelegd, te concentreren op de mogelijkheden. Zij hebben de mens weer centraal gesteld!
Dankzij de passie die iedereen heeft die in het onderwijs werkt, is het mogelijk de discussie om te buigen naar een toekomstvisie waarbij de mens weer centraal staat. Het zal niet vanzelf gaan, wij zullen allemaal moeten veranderen. Dit kost tijd, energie en moed. De eerste stap is te stoppen met het gezift en gefoeter op elkaar en over regels en procedures. Gebruik de passie voor het vak om weer vertrouwen in elkaar te willen krijgen en de dialoog te starten over waar wij met ons onderwijs voor willen staan en welke mogelijkheden wij zèlf daarvoor in huis hebben!